Honingeter, Tülin Erkan

Volwassen roman

Honingeter (2021)

Sibel wacht in de luchthaven van Istanboel. Elke dag opnieuw mist ze haar vlucht naar Brussel. Een zieke piloot, een zonderlinge veiligheidsagent en een drugshond vergezellen haar op haar dwaaltocht.

Binnen de muren van de luchthaven zoeken ze naar manieren om de zwarte gaten in hun geheugen op te vullen. Buiten woedt een sneeuwstorm.

“Dit hier is de plaats waar mensen smelten als kaarsvet.”

Dat is omschrijving die Tülin Erkan geeft van een luchthaven en daarmee de ongebruikelijke setting van de bijzondere debuutroman Honingeter introduceert. 

“Waar ze druipend wachten, ineenzakken op de eindeloze rij stoelen aan de terminals. Waar ze ogenblikkelijk stollen wanneer een intercomstem hun vluchtnummer afroept of de zoveelste vertraging aankondigt. Hier haperen de uren, geen mens weet hoelang.”

In deze literaire roman ontmoeten we drie personages, de eerste van hen is Sibel. Waar een luchthaven voor de meeste reizigers alleen maar een doorreisplek is, is de luchthaven van Istanboel meer dan dat voor Sibel. Want elke ochtend mist ze haar vlucht naar Brussel en blijft ze op dezelfde plek. Dat dit verhaal zijn inspiratie vindt in de levenservaring van de auteur is iets waar je als lezer alleen maar naar kunt gissen. Maar de beschrijving van de auteur op de achterflap; “Wanneer mensen haar als ‘half’ omschrijven, voelt ze zich vooral dubbel.” lijkt veel overeenkomsten te vertonen met personage Sibel wie zich ook tussen twee plekken bevindt. Vast tussen de plek waar ze vandaan komt en de plek waar ze naartoe gaat.

En dit, het vastzitten, lijkt ook te gelden voor de twee andere personages die de lezer tegenkomt in de bladzijdes van Honingeter. Het volgende personage leert de lezer kennen via hoofdstukken met de aanduiding ‘REC’. Achter een scherm observeert de beveiliger Ömer de acties van Sibel. Ze is opgevallen, de vrouw die maar niet vertrekt. Maar de lezer zal zelf iets anders opvallen. Ook Ömer is elke dag op het vliegveld te vinden, hoewel hij al lang met pensioen had kunnen gaan. En misschien nog opvallender; ook Ömer is iemand die uit twee helften bestaat. De ene helft is achtergebleven in zijn thuisland, terwijl de andere helft in België bij een nieuw gezin eigenlijk niet helemaal thuis is. En dan is er ook nog een piloot, Wernicke. Iemand die niet meer kan vliegen vanwege een mysterieuze ziekte en nog voornamelijk wartaal uitslaat.

Allemaal zijn ze aanwezig op dit vliegveld. Maar de dagen zijn lang en eentonig, buiten woedt een sneeuwstorm en allemaal vragen ze zich af: wanneer moet je afscheid nemen van het ene en doorgaan met het andere?

Het belang van taal

Vanwege de experimentele aard van de setting waar deze personages zich bevinden leest Honingeter niet als een traditionele roman. Het vraagt van de lezer een scherpe, maar vooral open blik om het proces van deze personages te volgen. Personages die niet meer alleen als een individu voelen, maar meer als een representatie voor een groep die worstelt met identiteit. En deze worsteling gaat daarom niet gepaard met grote gebeurtenissen, maar kleine momenten en vooral gesprekken tussen deze drie personages. Waarvoor je blijft lezen is dan ook een element dat vanaf de eerste bladzijde al indruk maakt; Erkan’s prachtig vloeiende en zintuigelijke schrijfstijl. Waarin zij haar surrealistische setting vermengt met folklore en mythologie om woorden te geven aan het dilemma van haar personages.

Het is iets bijzonders. Waar een groot thema in deze debuutroman het belang en het verliezen van taal is – Honingeter is zelfs vernoemd naar een familie van zangvogels die met uitsterven bedreigd is omdat de vogels hun eigen zang niet meer kennen – weet Erkan juist de schurende kanten van het leven van haar personages perfect in woorden te vatten. Zo praat Sibel maar weinig, niet omdat ze de woorden niet kent maar omdat ze als honing in haar mond blijven plakken. Zo ervaarde Ömer in zijn nieuwe gezin het verlies van zijn moedertaal omdat hij een nieuwe taal moest verinnerlijken. En zo slaat Wernicke voornamelijk wartaal uit.

Maar wat ze wél zeggen, is hard en duidelijk. Over het belang van taal, de zoektocht naar identiteit, de betekenis van een ‘thuis’ en verloren familieleden. En vooral de moeite om afscheid te nemen van het ene en het andere met open armen te verwelkomen.

“Het Turkse alfabet telt immers 29 letters. Het Nederlandse 26. Dat zijn er drie te veel of drie te weinig. Drie letters. Meer was er niet voor nodig om mij het zwijgen op te leggen.”

Kortom

Tülin Erkan snijdt in Honingeter veel thema’s aan maar laat de lezer soms zelf uitzoeken wat zij of hij hiermee moet. De dagen op het vliegveld lopen in elkaar over en soms is het zoeken wie er nu precies aan het woord is. Alle elementen van deze experimentele debuutroman tezamen zorgen daarom voor een ietwat desoriënterende leeservaring. Eentje die zowel interessant als verwarrend is. 

Maar dat kan ik eigenlijk alleen maar als compliment zien, omdat Honingeter gaat over een zoektocht zonder echte bestemming. Een identiteit in puzzelstukken. Iedereen is op reis.

“Wanneer ik aanstalten maak om te gaan slapen, vraagt Ömer me waarom ik niet naar huis ga, zoals iedereen. Ik schrik van zijn vraag omdat ik het antwoord nog maar recent weet. Ik vertel hem dat deze plek net zomin als thuis aanvoelt als elke andere plek, en dat het dus geen nut heeft om te blijven zoeken.”

Details 

Titel: Honingeter
Auteur: Tülin Erkan
Uitgever: Pelckmans
Datum van verschijnen: november 2021
Blz: 207
ISBN:  9789463105781

Dank aan New Book Collective voor het recensie-exemplaar.
Het boek is te koop bij je (online) boekhandel; koop een boek, koop lokaal!

Koop het boek op Libris.nl