Volwassen roman
Naar het paradijs (2022)
In 1893 maakt New York deel uit van de Vrije Staten, waar mensen ogenschijnlijk mogen liefhebben wie ze willen. David verzet zich tegen de door zijn rijke familie gearrangeerde verloving met een geschikte kandidaat; hij voelt zich meer aangetrokken tot een charismatische maar arme muziekleraar.
In het door de aidsepidemie geteisterde Manhattan van 1993 woont de jonge Hawaïaanse David samen met zijn veel oudere, rijkere partner, voor wie hij zijn moeilijke jeugd en het lot van zijn vader verzwijgt.
In 2093 probeert Charlie zich staande te houden in het totalitaire New York zonder de bescherming van haar grootvader, een gerenommeerd wetenschapper. Ze ontmoet David, die zegt haar te kunnen redden – maar kan zij hem vertrouwen?
Drie delen, twee personages
Drie delen en twee personages die steeds opnieuw terugkomen. Dat is de simpele formule van het nieuwste boek van Hanya Yanagihara, Naar het paradijs. Maar zoals te verwachten is het bij deze schrijfster allemaal niet zo simpel. En in deze 600 pagina’s gaat de lezer op reis naar een andere wereld. Eentje die erg voelt als de onze, maar toch altijd net iets afwijkt. ‘Voelt als’ is hier daarom het kernbegrip. Want hoewel de jaartallen bekend aanvoelen, wijken ze altijd net af van de geschiedenis die wij kennen.
Drie delen dus, verdeeld over drie jaartallen: 1893, 1993 en 2093. Enige toelichting:
In deel één volgt de lezer de nerveuze en ziekelijke David. New York is herkenbaar, maar er is ook sprake van iets onbekends: de Vrije staten, gearrangeerde huwelijken tussen mannen. David zit vast tussen de keuze om voor zekerheid te gaan en in het huwelijk te treden met de oudere Charles of te kiezen voor zijn grote liefde Edward.
Het tweede deel, 1993. Een ziekte verspreidt zich onder de LHBT+ groepering. Iets wat aanvoelt als een historische periode die echt heeft plaatsgevonden; de aidsepidemie in de jaren 90 van de vorige eeuw. Maar in Naar het paradijs wordt deze ziekte niet bij naam genoemd. David is in dit deel echter gelukkig getrouwd met Charles, de twee hebben elkaar ontmoet op werk en zijn ondanks het leeftijdsverschil gelukkig.
Dit tweede deel splits zich echter in het midden en het perspectief verplaatst zich naar de jonge David die Charles deze keer op school ontmoet op Hawaii. Dit deel lijkt vooral in het leven geroepen te zijn om de achtergrond van de het verlies van het zelfstandig koninkrijk van Hawaii te vertellen. Een koninkrijk dat ooit aan David had moeten gaan toebehoren als kroonprins.
Alleen in het derde deel breekt de regel van de bekende geschiedenis. Want deel drie speelt zich af in de toekomst, en daar heeft de lezer geen perspectief op. Toch kan de lezer opnieuw gissen naar de betekenis achter een mysterieuze ziekte die ronddwaalt, de zoveelste van zijn soort; de pakken die de hoofdpersonen dragen als ze naar buiten moeten omdat de temperatuur te hoog is; en de mate van controle die de overheid heeft over zijn burgers. Een angstig maar realistisch toekomstperspectief.
Mijn aantekeningen staan vol met vraagtekens rondom de achterliggende gedachtes waarom Yanagihara kiest om de details in de wereld aan te passen. Mijn kennis van de Amerikaanse geschiedenis en politiek voelde als Nederlandse lezer niet toegankelijk genoeg. Ik las en las, maar begrijpen gebeurde enkel in vlagen. Het gissen bleef, antwoorden kwamen niet. En op dit gebied bleef ik daarom afstand voelen tot de kern van Naar het paradijs.
Waar ik echter voor bleef lezen was de mens. De herkenbare menselijkheid; als een rode lijn tussen al het ongrijpbare.
De mens te midden van al het ongrijpbare
“Het leek wel of hij betoverd was en of hij, toen hij zich daarvan bewust werd, ervoor koos zich niet te verzetten maar zich eraan over te geven, de wereld die hij meende te kennen te verruilen voor een andere, en dat allemaal omdat hij wilde proberen niet de mens te zijn die hij in werkelijkheid was, maar de mens die hij in zijn dromen was.”
Dromen over een ander leven, een andere realiteit. Het is wat de personages behalve hun naam in elk van deze delen gemeen lijken te hebben. Elk vragen ze zich af wat een ander leven, andere omstandigheden hun had kunnen bieden. Of de zoektocht, en het daaropvolgende najagen, van een persoonlijk paradijs de moeite waard is of berusten in je lot toch het beste is. Om te kiezen voor de veilige weg in plaats van het onbekende. Elk van de delen eindigt met een keuze en de woorden ‘naar het paradijs’. De lezer achterlatend met een dubbelzinnig maar open einde.
En als je het Naar het paradijs op die manier leest, dan is de keuze om steeds opnieuw dezelfde namen en personages te gebruiken een keuze die raakt. Omdat dit alleen maar verduidelijkt hoe mensen alleen maar functioneren als schaakstukken binnen hun context. Een context die Yanagihara optekent in drie jaartallen die ergens allemaal te veel op elkaar lijken. Mensen vervallen steeds in dezelfde fouten en frustraties, lijken niks te leren van hun voorgangers. Blijven dezelfde dromen najagen en misschien de foute keuzes maken.
Opnieuw is dit van mij als lezer vooral gissen, maar dit is wat ik mij zal herinneren uit Naar het paradijs. Het maakt niet uit welke rol David of Charles spelen, wat hun achtergrond is en welke dromen en verlangens ze ervaren, zelfs gender lijkt niet uit te maken. Uiteindelijk verlangt ieder naar een veilige plek, een connectie met een ander, een eigen paradijs.
“Ik wil alleen maar dat je gelukkig bent, David. Ik wil gewoon weten wat je van het leven wilt. Toen ik zo oud was al jij wilde ik alles. Ik wilde invloed en ik wilde pleiten voor het Hooggerechtshof en ik wilde aanzien. Wat wil jíj?”
Kortom
Ik deed een maand over Naar het paradijs. Een volledige maand waarin ik dit boek brokje voor brokje trotseerde. Deze blog is mijn interpretatie van deze experimentele, verwarrende en tegelijk grootste roman. Het is niet eens meer de vraag van goed of niet goed. Yanagihara neemt haar tijd om elk detail op te tekenen: de wereld is rijk, de personages tastbaar. Het had zeker korter en bondiger gekund, maar het lijvige lijkt een signatuur van Yanagihara. Als je een boek van haar openslaat kan je niet anders dan onder de indruk zijn. Ik ben, zelfs in mijn twijfels en vragen, onder de indruk.
Maar het gevoel dat voornamelijk overheerst is dat ik Yanagihara’s vorige roman Een klein leven ook met dezelfde twijfels dichtsloeg, maar deze leeservaring jaren later nog niet ben vergeten. En dit zal zeker ook het geval zijn voor Naar het paradijs, eentje om nooit te vergeten.
Details
Titel: Naar het paradijs
Auteur: Hanya Yanagihara
Vertalers: Inger Limburg, Lucie van Rooijen
Uitgever: Nieuw Amsterdam
Datum van verschijnen: januari 2022
Blz: 672
ISBN: 9789046828960
Dank aan Nieuw-Amsterdam voor het recensie-exemplaar.
Het boek is te koop bij je (online) boekhandel; koop een boek, koop lokaal!
Koop het boek op Libris.nl !
