Roman
De smaak van water (2023)
In een afgelegen dorp van de Scandinavische Unie staat de zeventienjarige Noria op het punt de volgende theemeester te worden. Al eeuwenlang bewaakt haar familie een geheime zoetwaterbron. Ooit schonk de bron voldoende water voor het hele dorp. Tegenwoordig heerst er grote waterschaarste, en wordt het illegale bezit van water zwaar bestraft. Noria wordt in toenemende mate verscheurd tussen haar verplichtingen als hoeder van de bron en trouw aan haar vriendin Sanja, wier familie nauwelijks nog kan leven van hun waterrantsoen. En de bron is niet Noria’s enige geheim…
Stiller, kalmer, beangstigender
In een toekomstbeeld knutselen twee jonge vrouwen aan een oude muziekspeler. Het is een scène die – net als in de rest van het verhaal duidelijk wordt – weggeeft dat deze roman zich in een ver toekomstbeeld afspeelt. Maar wat er in de tussentijd precies is gebeurd om hier te komen, daar mag de lezer alleen maar naar raden. Wat er wordt verteld, gebeurt in raadsels. “Er zijn ook mensen die denken dat de mens de wereld heeft veranderd, hetzij per ongeluk, hetzij met opzet.”
Wat de lezer wel ontdekt is beangstigd. Een totalitair regime heerst; steden, landen, gebieden zijn onbewoonbaar geworden en het water is schaars, illegaal waterbezit wordt zwaar bestraft. In tegenstelling tot menig dystopisch roman die ik eerder las, komt dit regime verder niet zo zeer op de pagina aan bod. Dit is geen Young Adult-roman waar het hoofdpersonage zich klaar maakt voor een laatste opstand en actie op actie de boventoon leidt. Dit boek is stiller, kalmer, en daarom een stuk beangstigender.
“Stilte is niet leeg of ontastbaar en je hebt het niet nodig om tamme dingen te ontketenen. Stilte bewaakt meestal krachten die zo groot zijn dat ze alles kunnen vernietigen.”
Een kalm beekje, een verraderlijke onderstroom
Want het is een alledaags scenario dat centraal staat in De smaak van water. Waarin hoofdpersonage Noria met haar zeventien jaar op het punt staat om de volgende theemeester in haar afgelegen dorp te worden. In vloeiende beschrijvingen, die in deze Nederlandse vertaling van Sandra van de Ven net zo invoelend zijn als in de oorspronkelijke taal, worden theeceremonies tot leven geroepen. Net als een geheime bron, diep verborgen in de heuvels achter haar huis. Aan haar vader moet Noria één belofte maken; dit eeuwenoude geheim mag nooit aan het licht komen.
Geschreven in de verleden tijd voelt het alsof de lezer nooit helemaal in de buurt mag komen van het verhaal van dit hoofdpersonage en deze wereld. Deze keuze gepaard met het feit dat deze roman zich niet richt op acties, maar op stille beschrijvingen van het alledaagse leven in een afgelegen dorpje geeft het verhaal iets ongrijpbaars.
Je bent enkel in staat om toe te kijken als het verhaal verder kabbelt als een kalm beekje. Maar wel een beekje waarvan je weet dat een sterke onderstroom zich net onder de oppervlakte bevindt, klaar om je mee te sleuren als je maar een enkele stap verkeerd zet. Of die onderstroom het regime, de mens zelf, het klimaat of iets anders is, weet je echter niet.
Machteloosheid
Gevangen in machteloosheid kijkt de lezer toe, hoe de vader van Noria – de vorige theemeester – overlijdt en Noria zijn plek inneemt. Je houdt je adem in als Noria, verscheurd door eenzaamheid een goede vriendin in vertrouwen neemt en naar de geheime bron leidt. Hoe de twee vriendinnen op elkaar leren steunen, maar elkaar nooit helemaal vertrouwen. Hoe Noria’s bestaan onder de toenemende druk van het regime – dat op afstand blijft maar toch zo aanwezig is – schuurt en steekt. Hoe mensen soms beangstigender zijn dan al het andere.
Het woord “betoverend” is in deze thematiek niet op zijn plaats. Toch kan geen beter passend woord bedenken voor De smaak van water. Uitermate beheerst schreef de Finse Emmi Itäranta een unieke roman met een dystopische setting. Maar vooral een verhaal wat je na het lezen niet makkelijk als waterdruppels van je af kunt schudden.
Ik vond het echt uitzonderlijk goed.
“De geschiedenis kent geen begin en geen eind, er zijn alleen gebeurtenissen die mensen in de vorm van verhalen gieten om ze beter te kunnen begrijpen… En om een verhaal te vertellen, moet je ook besluiten wat je weglaat.”
Details
Titel: De smaak van wter
Auteur: Emmi Itäranta
Vertaler: Sandra van de Ven
Uitgever: Atlas Contact
Datum van verschijnen: 2023
Blz: 320
ISBN: 9789025474645
Dank aan uitgeverij Atlas Contact voor het exemplaar.
Het boek is te koop bij je (online) boekhandel. Koop een boek, koop lokaal!
