Literaire non-fictie
Verloren (2023)
Voor Liesje Andriesse en haar zoontje eindigt een vier jaar durende vlucht voor het nazi-geweld in Auschwitz. Als Ingrid Vander Veken haar nagelaten oorlogsbrieven in handen krijgt, weet ze: dit verhaal moet worden verteld.
Wie was deze jonge joodse vrouw? Welk geheim heeft haar broer zijn hele leven met zich meegedragen? Wat heeft zich afgespeeld in de stilte van haar laatste jaren? Op zoek naar antwoorden vindt de auteur de laatste getuigen terug en stoot zij op de sporen die dit drama ook in hun levens heeft nagelaten. Van Nederland en België vertakt haar boek zich naar Frankrijk, Spanje en Portugal, Engeland en de Verenigde Staten. En naar Indonesië, waar Liesjes ouders en broer, op de vlucht voor de kampen in Europa, terechtkomen in jappenkampen.
Restanten
Schrijvers kunnen in hun boeken de tijd even stil zetten, waardoor verhalen de bijzondere kans krijgen om mensen en momenten te bewaren in hun pagina’s. Boeken voorkomen daarom vergeten en verloren gaan.
De titel van de familiesaga die voor mij ligt draagt de naam Verloren, maar het is juist het verloren gaan van Liesje Andriesse wat Ingrid Vander Veken in deze literaire non-fictie wil voorkomen. Want het is een feit dat de vier jaar durende vlucht van Liesje en haar zoontje voor het nazigeweld eindigt in Auschwitz, maar de vraag voor haar familie en met name haar jongere broer Lou is hoe en waarom. Jaren later zijn alleen nog brieven, foto’s, paspoorten en prentkaarten over van Liesje’s leven – zoals Ingrid Vander Veken beschrijft; “De restanten van haar veel te korte leven.” – antwoorden bleven uit.
Het zijn deze restanten die het eerste aanknopingspunt van deze familiesaga zijn. Een geschiedenis die niet alleen jaren, maar ook continenten en verschillende levens overspant.
“Het is dinsdag 25 juli 1940 en tachtig jaar later lees ik over haar ontvleesde schouder mee. Wat was er gebeurd toen ze dit schreef, wat stond er nog te gebeuren? Elisabeth, Lies, Liesje Andriesse is mijn leven binnengestapt. Ze zal er niet meer uit weggaan.”
Verloren en gevonden
Het boek Verloren is zowel het verhaal van de familie als de zoektocht van Ingrid Vander Veken om het verhaal van deze familie bij elkaar te puzzelen. Hoewel dit onderwerp, de verschrikkingen van wat de Tweede Wereldoorlog mensen heeft aangedaan, nooit zal wennen is het woord ‘mooi’ hier toch op zijn plaats.
Want hoewel de auteur haar lezer meeneemt in een zoektocht en door de missende gaten soms wel iets van spanning ontstaat, wordt het boek nergens sensationeel. Vander Veken probeert namelijk geen fictionele versie te maken om een goed verhaal te creëren, maar laat juist twijfels bestaan en wijst de lezer op de gaten die ontstaan als een geschiedenis verloren dreigt te gaan. Het is de kwetsbare toon van transparantie die in dit boek de boventoon voert en dit uit zich in respectvolle lezing.
En zo reist de lezer; van een warm familiehuis waar de toekomst open en warm was tot de laatste, schrijnende momenten in Auschwitz waarin diezelfde toekomst verloren ging. Van een laatste knuffel tussen een broer en een zus en een belofte van een wederzien tot een broer die alleen terugkomt. Van de verre kusten van Indonesië tot de lege straten van Antwerpen.
Schrijnend maar mooi
Een complexe en nodige stamboom achterin het boek toont dat waar levens veel te vroeg stoppen, anderen ook beginnen. Maar dat hun toekomst nooit op zichzelf kan staan zonder het verleden te kennen en te erkennen. Wat de zoektocht van Vander Veken bovendien duidelijk maakt is hoeveel verbindingen bestaan tussen mensen en hoe levens elkaar op allerlei manieren raken, in angst en twijfels maar ook in hoop.
“Oorlog scheidt mensen, oorlog brengt ze bij elkaar. Soms pas na jaren, soms met veel omwegen, soms geholpen door wonderlijk toeval.”
Verloren van Ingrid Vander Veken is een complexe familiesaga, maar het is ook een integer verteld verhaal over verloren gaan en ook weer gevonden worden. Een geschiedenis om voor een volgende lezer zelf te ontdekken; schrijnend maar mooi.
Details
Titel: Verloren
Auteur: Ingrid Vander Veken
Uitgever: Uitgeverij Vrijdag
Datum van verschijnen: maart 2023
Blz: 276
ISBN: 9789464341614
Dank aan New Book Collective voor het recensie-exemplaar!
Het boek is te koop bij je (online) boekhandel; koop een boek, koop lokaal!
