Volwassen roman
Het eiland van de verdwenen bomen (2021)
Cyprus, 1974. Kostas en Defne ontmoeten elkaar heimelijk in de plaatselijke taverne, onder de vijgenboom die door een holte in het dak omhoog groeit. Dat is de enige plek waar zij, een Turkse, en hij, een Griek, elkaar ongezien kunnen treffen. Dan breekt de oorlog uit. Kostas wordt naar een oom in Londen gestuurd, Defne blijft achter.
Tientallen jaren later probeert hun dochter Ada, na de dood van haar moeder, de geheimen van haar familie te ontwarren. Het enige aanknopingspunt dat Ada heeft, is een vijgenboom die in de achtertuin groeit.
Een meisje dat bestaat uit twee helften
In 1974 wordt een jong stel verliefd en beloven ze altijd van elkaar te blijven houden. Maar op een eiland dat ooit verscheurd werd door oorlog wordt hun liefde niet geaccepteerd. Gescheiden door religie en cultuur; de een Turks, de ander Grieks.
In de jaren 2010 leeft hun tienerdochter in Engeland. Vernoemd naar een eiland waar haar ouders nooit over gesproken hebben. Ada, een meisje dat bestaat uit twee helften.
Het eiland van de verdwenen bomen vertelt een bijzonder verhaal over intergenerationeel trauma, hoe je je wortels nooit achter je kunt laten en benadrukt vooral hoe levens en mensen altijd in connectie staan.
Als je een vijgenboom beschermt tegen een storm…
“Na de vakantie gaan we het hebben over migratie en generationele verandering […] Ter voorbereiding wil ik dat jullie allemaal een oud familielid interview in de vakantie.”
Dat is de opdracht die het meisje genaamd Eiland op school krijgt, de dag voor de kerstvakantie. Buiten broeit een storm, en ook in Ada zelf is onweer op komst. Ada is vooral een Britse, hoewel ze zowel de Griekse als Turkse identiteit van haar ouders heeft meegekregen. Toch spreekt ze geen van de talen, en kent ze haar verdere familie niet. Na de recente dood van haar moeder lijkt de kans daarop ook verkeken. En het enige wat Ada kan, is schreeuwen. Hard en lang; “En haar razernij, als dat het was dreef zichzelf voort, een snel brandende brandstof, en leek maar niet af te nemen.”
Maar naast Ada geeft Elif Shafak in haar nieuwste boek met een magisch realistisch tintje ook een merkwaardige entiteit een stem. Een vijgenboom, geboren in een ver verleden op Cyprus.
Deze vijgenboom, die voornamelijk functioneert als een alwetende verteller, vertelt de lezer wat de personages zelf niet kunnen zeggen en biedt context over het verleden waar de personages niet over willen spreken. Concreter spreekt de boom in zijn perspectief over de geschiedenis van Cyprus, de verwoestende oorlog die het eiland in tweeën deelde en de mensen die verloren zijn gegaan. Over de ontmoeting tussen Defne en Kostas in de jaren ’70 en wat deze ontmoeting betekende voor de rest van hun leven. En zodoende wiegt de lezer samen met dit perspectief tussen het verleden en het heden, maar leert hij ook hoe deze twee eigenlijk nooit los van elkaar los gezien kunnen worden.
En de wortels van bomen rijken ver, waardoor zij ons kunnen vertellen wat de geschiedenis soms vergeten is. Ze hebben altijd toegekeken op de vaak, onbegrijpelijke acties van de mens. Zoals deze specifieke vijgenboom nu toekijkt op dit gezin, en daarom ook een centrale, symbolische rol speelt in Het eiland van de verdwenen bomen. Een aanknopingspunt voor Ada en haar zoektocht naar het verleden.
Iets te veel
De vijgenboom biedt een uniek perspectief in een klassiek verhaal over intergenerationeel trauma. Toch verloor deze stem naarmate de pagina’s vorderde zijn kracht voor mij. Het overheerste de stem van de andere personages, en dan met name die van Ada. Dit komt vooral vanwege de hoeveelheid informatie die de hoofdstukken van de vijgenboom beslaat en waarin vele open deuren bestaan. Het lijkt bijna of Shafak haar lezer niet helemaal durft te vertrouwen om zelf alle punten met elkaar te verbinden waardoor het boek soms als “iets te veel” voelt. Vooral in combinatie met Shafaks rijke, gedetailleerde schrijfstijl verdwalen de echte mooie symbolen en details nu een beetje in het gros.
Ja, Het eiland van de verdwenen bomen had iets beknopter mogen zijn. Maar dit is alsnog een indrukwekkend verhaal. Dat hier een schrijver van wereldklasse aan het woord is, is moeilijk te ontkennen. En dit boek zal zijn publiek dan ook makkelijk vinden.
“Waar begin je iemands verhaal als elk leven meer dan één draad heeft en als wat wij de geboorte noemen niet het enige begin is en de dood ook niet echt een einde?”
Details
Titel: Het eiland van de verdwenen bomen
Auteur: Elif Shafak
Vertalers: Manon Smits
Uitgever: Nieuw Amsterdam
Datum van verschijnen: oktober 2021
Blz: 368
ISBN: 9789046829134
Dank Uitgeverij Nieuw Amsterdam voor het recensie-exemplaar.
Het boek is te koop bij je (online) boekhandel; koop een boek, koop lokaal!
