Wie kent het verhaal van De Ilias nu niet? Het verhaal van de half-god en strijder Achilles, de oorlogschaos allemaal om Helena. Maar Helena was niet de enige vrouw in dit verhaal.
De vrouw een stem geven tussen al dit mannelijke geweld. Dat is het doel van De Stilte van de Vrouwen, een roman met een twist.
De Stilte van de Vrouwen (2019)
Het verhaal begint als de Grieken de stad van koningin Briseïs binnenvallen. Haar man en broers vermoord, wordt zij zelf meegenomen als een oorlogstrofee voor Achilles. Maar zij is niet de enige. Tijdens de jarenlange oorlog worden meerdere vrouwen uit hun huis geroofd. En gebruikt als slavinnen voor de strijders, als verzorgers van de gewonden en uiteindelijk ook voor de doden.
Hoe verging het leven voor deze vrouwen ten midden van de Griekse kampen. Waar spraken zij over? Wat waren hun taken? Wat was hun aandeel in the bigger picture?
De stilte van de vrouwen is een roman die de lezer dwingt om op een andere manier naar een bekende mythe te kijken. Over de stilte van vrouwen, maar een stilte die je niet kunt en niet mag negeren.
Een nieuwe blik
Hoewel ik het originele verhaal van De Ilias nog nooit gelezen heb, ben ik wel bekend met de mythes. Deze verhalen waren voor mij altijd van grote interesse op school en ondertussen heb ik ook verschillende hervertellingen gelezen. Zoals Het Lied van Achilles van Madeline Miller, een boek wat de focus legt op de relatie tussen Achilles en Partroclus. En tot nu toe dacht ik dat ik geen mooiere hervertelling had kunnen vinden. Maar toen kwam De stilte van de vrouwen van Pat Barker.
Eerlijk toegegeven, hiervoor had ik eigenlijk nooit nagedacht over de vrouwelijke karakters in dit verhaal. Natuurlijk komt Briseïs voor in elke hervertelling, maar nog nooit heb ik me afgevraagd hoe dit voor haar was. Het was mij zo ingeprent dat zij een ‘kleiner karakter’ was in deze mythes, belangrijk voor de voortgang van het verhaal, maar niet meer dan dat. Dus logisch dat ik daar niets over wist, toch?
Maar precies dat idee gooit Pat Barker even compleet op zijn kop met De stilte van de vrouwen. En daarom maakt dit boek zo’n indruk. Omdat het makkelijk is om te vergeten dat dit boek ook heel relevant nog is, hoewel De Ilias al eeuwenoud is. Door deze tegenstelling; waarbij de de mannen strijden voor trots en roem. En de vrouwen strijden voor het leven, voor vrijheid.
‘Zij waren mannen, en vrij. Ik was een vrouw, en slavin.’
Vele namen, vele gebeurtenissen
Wat ik hier wel als kritische kanttekening moet geven is dat het voorafgaand wel handig is als de lezer iets weet over De Ilias.
Omdat we het verhaal binnenvallen op het moment dat Briseïs ten prooi valt, komen we eigenlijk in het midden binnen. De oorlog tussen de Grieken en Trojanen is op dit moment al enkele jaren bezig. Briseïs vertelt de lezer kleine beetjes over de oorlog, maar er wordt van de lezer verwacht dat de grote lijnen bekend zijn. Over wie Achilles is en waarom de oorlog tussen de Grieken en Trojanen zich afspeelt.
Voor mij geen probleem, maar ik kan me voorstellen dat dit voor andere lezers misschien wat verwarrend kan zijn. Er komen veel verschillende namen aan bod, waarbij ik soms ook even heen en weer moest bladeren ter verduidelijking. Dus een kleine waarschuwing.
Het vrouwelijke perspectief
Wat voor mij zelf aanhankelijk verwarrend was hoe we ook soms het perspectief van Achilles volgen. Ik vond het afleiden van het verhaal van Briseïs.
Maar later realiseerde ik me dat juist dit perspectief ook geschreven vanuit de vrouwelijk kant. Hoewel Achilles de geschiedenis inging als de held, wordt hij in De stilte van de vrouwen neergezet als een man. Een man die mooi was, maar ook ongelooflijk bruut en angstaanjagend. Een man die niet alleen maar de glorie verdiende, maar ook de donkere kant van het succes. De mannen in De Ilias hebben al genoeg mooie woorden gehoord, in dit verhaal hoor je ook de andere kant.
“In de tijd was hij waarschijnlijk de mooiste man die er rondliep, net zoals hij de meest gewelddadige was, maar dat is nu juist het probleem. Hoe kun je de schoonheid van een tijger los zien van zijn woestheid? Of de sierlijkheid van een cheeta van de snelheid waarmee hij aanvalt? Zo was het bij Achilles ook – de schoonheid en de verschrikking waren twee kanten van dezelfde medaille.”
Kortom
De stilte van de vrouwen is een boek die het eeuwenoude verhaal van De Ilias even helemaal op zijn kop zet. Geen hervertelling over de heldhaftigheid van Achilles, de emotionele opoffering van Patroclus of woestenijen van de oorlog.
Nee, dit verhaal is voor de vrouwen. Voor Briseïs, voor alle vrouwen die werden meegenomen om te dienen als slavinnen in de Griekse Kampen. Uitgescholden, misbruikt – maar nog steeds vechtend voor hun vrijheid. Voor Thesis, moeder van Achilles, die het lot van haar kind niet kon aanzien. Voor de vrouwen die bang waren dat hun ongeboren kind een zoon zou zijn, want dat was zijn leven hem niet gegund.
De stilte van de vrouwen is voor elke vrouwen uit de geschiedenis, waarbij hun stem eindelijk gehoord wordt.
Details
Titel: De stilte van de vrouwen
Auteur: Pat Barker
Vertaler: Eefje Bosch
Uitgeverij: Ambo Anthos
Datum van verschijnen: juni 2019
Blz: 336
ISBN: 9789026347023
Dank Uitgeverij Ambo Anthos voor het opsturen van dit prachtige boek! ?
