Oorlogswinter (leeslicht), Jan Terlouw

Jeugdboek, eenvoudig communiceren

Oorlogswinter, leeslicht (2022)

Het is de ijskoude winter van 1944-1945. De Tweede Wereldoorlog is volop bezig.
Michiel is vijftien en wil graag meedoen met het verzet tegen de Duitsers. Dan krijgt hij zijn kans. 
Zijn buurjongen Dirk vraagt hem een geheime brief te bezorgen. Maar dit gaat mis.
Dirk wordt verraden. En degene bij wie Michiel de brief moet bezorgen wordt doorgeschoten. 
Wat moet Michiel nu? Wie kan hij nog vertrouwen?

Een klassieker voor iedereen

“Wat was het toch allemachtig donker.” 

De eerste van deze twee zinnen zullen de meesten van ons wel herkennen, een van de klassiekers van de Nederlandstalige jeugdliteratuur: Oorlogswinter van Jan Terlouw. Het in 1972 uitgegeven oorlogsverhaal viert dit jaar zijn vijftigste verjaardag. Hoewel de status van klassieker totaal op z’n plaats is, is het een klassieker die nog veel opgezocht en gelezen wordt door (jonge) lezers. 

Oorlogswinter vertelt het verhaal van de vijftienjarige Michiel ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Hoewel Michiel de oorlog in de eerste instantie de oorlog nog best spannend vindt en hij blij is als hij een kans krijgt om zichzelf te bewijzen in het verzet, verandert dit al snel. Michiel krijgt te maken krijgt met verraad, wantrouwen en dood. De oorlog is helemaal geen spannende jongensdroom, maar de keiharde werkelijkheid.

Toch is er nog een tweede openingszin van Oorlogswinter:

“Op 10 mei 1940 begon de oorlog van Duitsland tegen Nederland.”

Nu herschreven door Marian Hoefnagel voor een editie in makkelijke taal. Leeslicht pleit voor ‘lezen in gewone taal’. Zodat iedereen, ongeacht het leesniveau, kan genieten van verhalen. En dus ook van dit indringende oorlogsverhaal.

Hetzelfde verhaal in een ander jasje

Het verschil tussen de oorspronkelijke versie van Oorlogswinter en deze hervertelling is al vanaf de eerste zin duidelijk. Om dit verhaal zo toegankelijk mogelijk te maken, heeft Hoefnagel de keuze gemaakt een aantal veranderingen aan te brengen. Zo is het verhaal van 174 bladzijdes teruggebracht naar 96 bladzijdes, is er een ruime bladspiegel met groot lettertype en bestaat het verhaal uit korte hoofdstukken.

Voor een lezer die bekend is met Oorlogswinter, voelt het in de eerste instantie alsof het verhaal van de hak op de tak springt. In de oorspronkelijke editie van Terlouw verplaatst hoofdpersonage Michiel zich in de eerste bladzijdes door een donker dorp met twee volle boodschappentassen en reflecteert hij op zijn situatie. Een goede, ervaren lezer zal dit begin niet afschrikken, maar juist integreren en nieuwsgierig maken. Voor een onervaren en worstelende lezer is echter het tegendeel waar. 

Hoefnagel maakt daarom bewust de keuze om de worstelende lezer niet te overweldigen met te veel details, en kiest om het verhaal in grote lijnen met enkele toelichtingen te vertellen. Zij begint het verhaal met het voorstellen van Michiel en het uitleggen van de setting. De grote lijn van het verhaal blijft hetzelfde, maar is in een ander jasje gestoken. Van een persoonlijk perspectief in de versie van Terlouw, naar een informatieve vertelling in de versie van Hoefnagel. Ze begeleidt met toelichting om een lezer die onbekend is met de oorlogssetting niet af te schrikken. Hiernaast worden onbekende woorden, zoals oorlogstermen maar ook moeilijke woorden als ‘wantrouwen’, extra toegelicht onderaan de pagina. 

Vanwege deze aanpassing zijn veel van de sfeerbeschrijvingen van Terlouw daarom niet meer terug te vinden in deze hervertelling. Toch is het belangrijkste – de ervaring van Michiel – wel nog steeds te herkennen in de pagina’s. Het gevangen zijn tussen de spanning en de angst die de oorlog met zich meebrengt en de verslagenheid die hij achterlaat, het gevoel dat Terlouw zo mooi op papier zette in 1972, is nog steeds te vinden in deze versie van het verhaal.

“Het spijt me dat ik dacht dat u een verrader was’, zegt Michiel, als hij Schafter tegenkomt. ‘Ik heb me in zoveel mensen vergist. Maar nu is het gelukkig allemaal voorbij.’

‘Het is voorbij. Maar hoeveel mensen kunnen nu echt blij zijn?’, antwoordt Schafter.”

Hoewel de stempel van YA prijkt op deze omslag van Oorlogswinter is dit een verhaal dat elke worstelende lezer, ongeacht de leeftijd, zal kunnen waarderen. Oorlogswinter van Jan Terlouw is een boek dat zelfs in 2022 nog zijn relevantie vindt en gedeeld moet worden. Ik ben blij dat het delen nu met elke soort lezer kan.

Details

Titel: Oorlogswinter (leeslicht)
Auteur: Jan Terlouw
Tekst: Marian Hoefnagel
Uitgeverij: Eenvouding Communiceren
Datum van verschijnen: mei 2022
Blz: 96
ISBN: 9789086967056

Dank aan Eenvoudig Communiceren voor het exemplaar.
Het boek is te koop bij je (online) boekhandel; koop een boek, koop lokaal!

Koop het boek bij Libris!