Noord, Marieke ten Berge & Jesse Goossens

Het bijzondere boek Noord van Marieke ten Berge en Jesse Goossens kan vooral beschreven worden als een lange wandeling door het hoge noorden, je valt op elke nieuwe bladzijde in een nieuwe omgeving, in een nieuw huis.

Noord (2021)

Kijk naar de schitterende prenten en laat de wezens uit de wereld van sneeuw en ijs vertellen over hun leven. Ontmoet de ijdele kuifalk die naar mandarijntjes ruikt als hij een vrouwtje wil lokken. De ringelrob die ijsberen om de tuin leidt door bellen onder water te blazen. De Euraziatische lynx die volgens de Noorse mythologie in de toekomst kan kijken. De drieteenmeeuw ie niet aan de driesecondenregel doet. De zingende bultrug. De veelvraat die zijn naam er aan doet. De… 

Weet je wat? Lees het zelf maar: de verhalen 35 bijzondere dieren van het noorden.

‘Hé daar! 

…Wij krijgen niet vaak bezoek.’ Roepen de drieteenmeeuwen, als we de bladzijde omslaan. We zien een steile rotswand en een nest op een plek waar niemand deze vogels kan bereiken. De lezer bladert verder, in een willekeurige richting, blader terug of weer naar voren. Steeds ontmoeten we weer iemand nieuw; een ijsbeer, een ringelrob, een poolhaas.

En dan ‘Het is donker. Vijf maanden lang.’ Introduceert de poolwolf ons aan haar leefgebied; “In de noordelijke gebieden waar ik leef, wordt het de hele lange winter niet licht.”. Op de linker bladzijde zien we opnieuw een paginagrote afbeelding; een witte wolf huilt in een donkere omgeving.

Het zou raar zijn om deze blog niet te beginnen met een beschrijving van de prachtige omslag en de bijzondere pagina vullende illustraties binnen in het boek. Deze pracht en praal is het werk van illustrator Marieke ten Berge, en het is haar naam die als eerste op de omslag van Noord prijst. Marieke ten Berge is namelijk gefascineerd door het noorden: ‘In de kou lijkt haar bloed te bruisen’ valt te lezen op de website van Lemniscaat en dit leidde tot het boek dat voor mij ligt. De illustraties, linosneden, komen voort uit de wandelingen die zij door de ijzige streken maakt.

En de dieren die zij ontmoette werden vereeuwigd in dit boek, Noord.

Een wandeling, een kennismaking

Noord is opgezet als een lange wandeling door het noorden, we lopen via dit boek in de schoenen van Marieke ten Berg en vallen vrij letterlijk steeds opnieuw een gebied of leefdomein binnen. 

Jesse Goossens, de tweede naam op de omslag, is de persoon achter de tekst. Ze kiest ervoor om de dieren via een ik-perspectief hun eigen verhaal te laten vertellen waar een aantal vaste elementen steeds opnieuw terugkeren: de manier van leven, de zorg over nakomelingen, een subtiel moraaltje (waar ik zo nog op terug zal komen) en bijzondere weetjes. 

Het zorgt vooral voor een bijzondere leeservaring. Het is bijna raar (op de beste manier!) om deze dieren zo te horen “spreken”. De toon van hun verhalen is luchtig en grappig, en dieren lijken vooral te willen opscheppen over hun bijzondere kenmerken, zoals de Kuifpapegaaiduiker; ‘En dan heb ik het nog niet eens over mijn meest verlokkelijke kant gehad; mijn gele kuiven. Woest aantrekkelijk, nietwaar?’

Vanwege de zelfverzekerde toon van de dieren is het dan ook niet moeilijk om zelf in de verwondering te vallen hoe mooi en bijzonder deze dieren zijn. Hoe de ijsbeer zelfs over het dunste ijs kan lopen door zich goed te balanceren op zijn vier grote poten, of hoe de prachtige ogen van de lynx zelfs materiaal is geweest voor Noorse mythes. En als je dan na het lezen nog eens naar de afbeelding kijkt, is deze zelfs nog iets mooier geworden.

“Ik kan hier helemaal niets aan doen. Jullie wel?”

Ik noemde het hierboven al even, een moraaltje, iets wat bijna niet meer weg te denken is uit een boek over dieren. In een blokje met feitjes in de hoek van de bladzijdes is de beschermingsstatus van elk dier opgenomen. De Groenlandse walvis is, zo leren we, niet bedreigd. Maar de Gewone vliegende eekhoorn heeft daarentegen de status van ‘kwetsbaar’. En dit komt zodoende ook terug in het verhaal dat we lezen. We lezen over het leefgebied van bedreigde bossen. Bedreigd door de mens, want elk jaar gaat 2,5 miljoen hectare verloren aan het kappen van bossen. Maar ook bedreigd door de klimaatverwarming, en dus ook indirect de mens, waardoor bosbranden uitbreken en het leefgebied van deze eekhoorn nog meer wordt verkleind. 

Het doel is duidelijk. Aan de ene kant willen de makers van Noord het bijzondere van deze dieren benadrukken, en aan de andere kant vragen ze aandacht om deze dieren te laten blijven bestaan. Het is aan de jonge lezer hoe zij dit zullen oppakken, of dit verdere vragen oproept, het biedt in ieder geval een opening voor een gesprek.

Kortom

Kort samengevat is het prachtige (in beeld én woord) Noord vooral een ode aan het hoge noorden.

Het boek is zorgvuldig vormgegeven, naast de illustraties van Marieke ten Berge, bevat het boek ook een wereldkaart met de locaties van de dieren en verschillende vlieg- en zwemroutes. Ik noemde het al eerder, maar de manier waarop je door het gebied wandelt maakt niet per se uit. Het boek is zorgvuldig in elkaar gezet met grote en stevige bladzijdes en vraagt om doorheen gebladerd te worden en steeds iets nieuws te ontdekken. Een ietwat volle bladspiegel en minder traditionele leesrichting (je leest de tekst kolommen van boven naar beneden) valt snel te vergeven.

Een plekje in het klaslokaal is dit boek daarom ook van harte gegund, en ook een ouder en een kind zullen hier van genieten. Er staan een aantal lastige woorden in, en helaas ontbreekt een woordenlijst, maar dit is alsnog een perfect boek voor een eerste kennismaking met een aantal bijzondere dieren. Een boek om uit te leren, om te lachen over de wilde lokken van de Kuifpagegaaiduiker, na te denken over het idee van leefgebieden en de invloed van de mens, en of te verwonderen over de Narwal die op een eenhoorn van de zee lijkt.

Verwondering, dat is het kernwoord. Maar niet over een alternatieve fantasiewereld, maar over de dieren die op dezelfde planeet als wij wandelen.

Details

Titel: Noord
Illustrator: Marieke ten Berge
Auteur: Jesse Goossens
Uitgeverij: Uitgeverij Lemniscaat
Datum van verschijnen: februari 2021
Blz: 80
ISBN: 9789047712039

Dank voor het recensie-exemplaar, Uitgeverij Lemniscaat!

#kooplokaal 
Het boek is te koop bij je (online) boekhandel; koop een boek, koop lokaal! Kies bijvoorbeeld voor mijn lievelings: Kinderboekenwinkel De Geheime Tuin in Rotterdam. Een prachtige selectie jeugdliteratuur en altijd een persoonlijke aanbeveling, eigenaresse Peggy straalt in alles de liefde voor het boekenvak uit. En ik weet zeker dat elke lezer (ook volwassen!) in deze winkel een boek zal vinden.