Volwassen roman
De hemel is altijd paars (2021)
Arghavan is een jonge Iraanse vrouw die nog maar kort in Nederland woont. Terwijl ze worstelt om een nieuw leven op te bouwen, wordt ze geplaagd door herinneringen aan haar jeugd in Iran. Een jeugd die paradijselijk begon maar een negatieve wending nam toen haar moeder van de ene op de andere dag vertrok en haar vader, haar steun en toeverlaat, verslaafd raakte aan opium.
Ze nam daarop een radicaal besluit. Ze liet het rauwe, bergachtige landschap van Iran definitief achter zich en vertrok naar het platste land ter wereld: Nederland. Arghavan werkt in een tweedehandswinkel in Amsterdam, waar ze bevriend raakt met sommige klanten, zoals met Anna, een dove danseres, en de oude Johan, die het geluid van bomen opneemt. Ze verwondert zich over dit land waar iedereen haast heeft en waar het onmogelijk lijkt om met de ander verbonden te zijn. Dan wordt ze verliefd op Mees, een jonge muzikant, die haar wereld volkomen op z’n kop zet.
Tussen twee plekken en twee tijden in
Het zou verkeerd zijn om te zeggen dat De hemel is altijd paars afwisselt tussen het heden het verleden. Sholeh Rezazadeh laat in haar debuutroman namelijk zien dat deze twee werelden eigenlijk helemaal niet van elkaar gescheiden kunnen worden.
Want hoewel het hoofdpersonage Arghavan in deze roman in Nederland woont en gedurende het verloop van het verhaal terugkijkt en soms ontsnapt in herinneringen aan vroeger in Iran, zijn de grenzen tussen deze twee werelden eigenlijk maar moeilijk aan te wijzen. Want in het verleden in Iran zit al dat kleine meisje dat op zoek is naar haar plek in de wereld en verlangt naar acceptatie. En in het heden kunnen het de meest simpele dingen zijn die Arghavan terugbrengen naar een andere tijd. Zoals een wijnrode kleur die haar doet denken aan een jurkje wat haar moeder ooit droeg. Of een klant die haar winkel binnenloopt met grote bruine vlekken op zijn handen haar aan de handen van haar vader herinnert: “Ik herinner me zijn handen heel goed, ze pakten me op, brachten me omhoog en zetten mij op de schommel.”
Als één beschrijving op z’n plek is voor De hemel is altijd paars is het ‘poëtisch’. Rezazadeh schrijft met een prachtige, vloeiende pen. Maar hoe mooi de zinnen die zij aan elkaar weeft en de metaforen die natuurlijk hun weg vinden in het verhaal ook mogen zijn. In de betekenis van deze zinnen zijn ook rake beschrijvingen van de vooroordelen in de Nederlandse maatschappij te vinden.
Het zijn vooroordelen die Arghavan al flink geïnternaliseerd heeft. En daarom ook de kop op steken als ze een jonge muzikant genaamd Mees ontmoet. Hoewel Mees vooral gecharmeerd lijkt door Arghavan, steekt bij haar al snel de onzekerheid de kop op. “Mees kijkt me verbaasd aan. […] Hij vraagt zich waarschijnlijk af waarom ik niet doorloop en waarom ik net als alle buitenlanders alles zo langzaam doe.” Gedurende het boek lijken de twee geliefden, die in de eerste instantie juist genoten van het anders zijn, elkaar steeds meer mis te lopen en terug te vallen in eigen vooroordelen.
‘Ik zal’, ‘ik wil’, ‘ik droom van’
Maar terwijl ik De hemel is altijd paars online vooral als romantisch omschreven zie worden, waren er voor mij andere dingen die meer opvielen dan de relatie tussen Arghavan en Mees. Arghavans innerlijke wereld bestaat namelijk uit constante ‘Ik zal’, ‘Ik wil’ en ‘Ik droom van’ gedachten. Echt aanwezig in haar huidige wereld is ze niet. In plaats daarvan droomt ze over de toekomst die misschien geen werkelijkheid zal worden en lijkt het verleden haar nog steeds te achtervolgen.
In die zin is de opbloeiende relatie tussen Arghavan en Mees misschien vooral een katalysator voor de gevoelens die losbarsten voor Arghavan als ze met samen hem is. Een zoektocht naar acceptatie en de wens om iemand heel dicht bij haar te houden. Weer botst het heden hier met het verleden, de twee zijn nooit los te zien van elkaar. Je draagt altijd verschillende versies van jezelf mee. Waar je ook naar toe gaat en met wie je ook mag zijn. In de momenten met Mees herkent ze misschien haar vader die zij verloor aan een verslaving. Momenten die ze zelf beschrijft als ‘momenten met diepte’ die ze met alle macht vast probeert te houden. Of is is de pijn van deze verbroken relatie te relateren aan haar moeder die Arghavan eigenlijk nooit heeft gewild, een diepere vorm van afkeuring.
De hemel is altijd paars van Sholeh Rezazadeh is een bijzonder, en vooral mooi en geslaagd boek dat op heel veel verschillende manieren te interpreteren is. Ergens leest het verhaal als een sprookje, maar tegelijk staat het met beide benen op de grond. Ik denk dat een tweede keer lezen mij als lezer weer op andere dingen zal wijzen. Maar voor nu liet het mij met een melancholisch gevoel achter.
In de kern gaat dit boek over heel veel, over rouw, anders zijn, nieuwe vriendschappen en vooroordelen. Maar ook vooral over verbondenheid. Want al aan het begin ontdekken we dat Arghavan ‘judasboom’ betekent. Maar de plek waar je voeten de grond raken, de plek waar je wortels settelen is misschien niet altijd verbonden aan een plaats. Maar vooral aan een persoon en een herinnering.
Details
Titel: De hemel is altijd paars
Auteur: Sholeh Rezazadeh
Uitgever: Ambo Anthos
Datum van verschijnen: juni 2021
Blz: 208
ISBN: 9789026346118
Het boek is te koop bij je (online) boekhandel; koop een boek, koop lokaal!
Of leen het boek, net als ik, bij je plaatselijke bibliotheek.
