Jeugdroman, 12+
Vluchtweg (2021)
Nadesh, Miro en Jana zijn veroordeeld tot samenleven in de jungle van het klaslokaal. Elk strijden ze hun eigen oorlog. Elk reageren ze dat op een andere manier op hun klasgenoten af. De spanning stijgt, tot de bom ontploft.
Buikpijn
Buikpijn, dat is het gevoel dat achterblijft als je het boek Vluchtweg dichtslaat. Als volwassen lezer sta ik al verder af van wat er in dit boek besproken wordt, maar ik denk dat er voor jonge lezers misschien wel een hoop herkenning gepaard gaat met die achterblijvende buikpijn.
Goedele Ghijsen bespreekt in deze jeugdroman namelijk veel herkenbare onderwerpen zoals vriendschappen, identiteit en je plek in de wereld vinden. Maar vooral centraal staat het verhaal van drie jonge tieners, en pesten. Ghijsen gaat echter nog een stapje verder in het verhaal wat ze de lezer voorlegt. Er is nog een ander gevoel verbonden in de drie perspectieven die we te lezen krijgen; welkom zijn en je ook daadwerkelijk welkom voelen. Op school, in je eigen huis, in Nederland.
“Welkom,’ het mooiste Nederlandse woord. Ik schreef het onder ‘hallo’. Waarom hoorde je het bijna nooit?”
Vluchtweg begint aan het eind, een proloog valt midden in een scene binnen: “Plots gaat het snel”. Het voelt als de start van een pageturner, compleet met een vermelding van een ambulance en ‘doden’. De vragen zijn meteen aanwezig. Echter neemt het verhaal hierna meteen een stap terug, van mei terug naar negen maanden eerder, in oktober. Want dit is geen thriller, we zijn op een school en we ontmoeten drie leerlingen.
De lezer ontmoet Nadesh als eerste. Hij is een vluchteling en net aangekomen in Nederland. Een bijzonder contrast bestaat tussen de lege pagina’s in zijn perspectief omdat hij de taal nog niet rijk is maar tegelijk zoveel meer lijkt te weten van het leven dan zijn nieuwe klasgenoten. Daarna ontmoet de lezer Miro, ook nieuw in de klas. En als laatste Jana. Het zijn jonge tieners en de hormonen razen. Wat eerst nog een opmerking is die in het verkeerde keelgat vliegt, wordt al snel pesten. Wat eerst nog een grap was, verpest al snel Miro’s leven.
‘De omstander’, ‘de gepeste’ en ‘de pester’
Toch zou het te makkelijk zijn om deze drie personages te bestempelen als ‘de omstander’, ‘de gepeste’ en ‘de pester’. Want wat Ghijsen juist met de drie perspectieven laat zien, is dat een mens een situatie altijd met een bepaalde lens bekijkt. Waar je bent geweest en wie je nu bent, beïnvloedt hoe jij de wereld ziet.
Want Nadesh vluchtte ooit voor een oorlog, en zo ziet hij in het gedrag van zijn klasgenoten een oorlog in het klein. Vluchten is hem bekend, en dus kijkt hij voornamelijk op afstand toe als de eerste signalen wijzen op pestgedrag. Miro’s onzekerheid en vorige ervaringen zorgen ervoor dat ze bevriest en zich terug trekt. Ze kan niet aan de bel trekken en verdwijnt daarom langzaam in een donker gat. En ook lijkt het zo makkelijk om met een beschuldigende vinger naar Jana te wijzen, zet haar thuissituatie je aan het twijfelen. “Elke zwakte vormt een gevaar. Dat had ik thuis geleerd.” Zegt Jana als Miro haar niet eens aan durft te kijken en Jana zodoende van woede kookt. Jana weet het wel beter, je moet vechten in het leven. Dat heeft ze thuis geleerd, niks komt zomaar aanwaaien.
“Ik kon mijn ogen niet geloven.
Dit was oorlog in het klein.
Alle klasgenoten keken de andere kant uit. Op hun schermpjes
zagen ze de wereld, maar voor elkaar waren ze blind.
Ze vluchtten.”
Drie perspectieven, drie tieners. Er wordt gepest; er worden echt hele nare dingen gedaan. En toch lees je door, totdat het cirkeltje weer rond is en je eigenlijk weer bij de proloog bent aangekomen. Nadesh beschrijft het het beste: “Ooit vluchtte ik voor de bommen. Nu waren ze er weer. Ons klaslokaal zat er eigenlijk vol mee.” En die bommen zijn nu ontploft. Het enige wat achterblijft zijn vragen. Toch biedt Vluchtweg geen antwoorden. In plaats daarvan ligt er een uitnodiging om het boek dicht te slaan en op te kijken. Ik hoop dat dit boek veel klaslokalen gaat vinden, zodat de Miro’s gezien gaan worden. Zodat elke Nadesh zich welkom kan voelen, en veilig. En dat elke Jana durft om haar of zijn harde schild te laten vallen en om hulp te vragen.
“Lieve lezer, voel je je triest na het lezen van dit verhaal?” Sluit Goedele Ghijssen Vluchtweg af in haar nawoord. Het antwoord zal waarschijnlijk ja zijn, van sommige boeken blijft er nu eenmaal een triest gevoel achter. Maar dat is het teken van een goed boek en vooral een heel innemend boek.
Vluchtweg is een indrukwekkend, toegankelijk en actueel boek. Een warme, maar misschien vooral belangrijke, aanbeveling voor docenten en hun studenten.
Details
Titel: Vluchtweg
Auteur: Goedele Ghijsen
Uitgever: Davidfonds Infodok
Datum van verschijnen: augustus 2021
Blz: 144
ISBN: 9789048859603
Dank aan de auteur voor het recensie-exemplaar!
Het boek is te koop bij je (online) boekhandel; koop een boek, koop lokaal!
