Hoe beschrijf je een boek wat zo kwetsbaar is als de debuutroman van Ocean Vuong. Op aarde schitteren we even is een boek wat een lezer ademloos achter laat. Zoekend naar de woorden, zoekend naar zichzelf.
Op aarde schitteren we even (2019)
Een brief van een zoon aan zijn moeder. Een brief over alles wat de jongen niet kon zeggen, een brief over alles, maar een brief die zijn moeder niet kan lezen.
Ocean Vuong legt in Op aarde schitteren we even een geschiedenis van een familie bloot. Van de oorlog in Vietnam, het aankomen in Amerika en het leven tussen twee werelden. De relatie tussen een moeder en een zoon, een relatie boordevol onmiskenbare liefde, maar ook een relatie van problemen.
Op aarde schitteren we even is het verhaal van je woorden vinden. Een zoektocht naar je eigen identiteit, liefde, ras en de vragen van het leven. Maar ook zeker een verhaal van terugkijken.
De eerste zin
Lieve ma,
Ik schrijf je om je te bereiken – zelfs als elk woord dat ik opschrijf één woord verder van jou is verwijderd.
Soms kan een eerste zin in een boek al veel zeggen. Soms heb je een heel hoofdstuk nodig of misschien zelfs 50 bladzijdes om de zogenaamde connectie te vinden met een boek. Voor Op aarde schitteren we even had ik maar één zin nodig. De allereerste, dat was al genoeg, mijn hart maakte een sprongetje.
Er volgden veel zinnen hierna die hetzelfde deden. Ocean Vuong debuteerde met zijn poëzie, de dichtbundel Night Sky with Exit Wounds, voordat hij zich waagde aan zijn eerste roman. Maar zijn dichtershart klinkt misschien nog luider in zijn semi-autobiografische debuutroman. Ik hoorde recent de expressie; het beeldhouwen van zinnen. En die expressie klopt volledig voor deze schrijver.
De duizenden zinnen die volgden na de eerste lijken uit steen gehouwen, met precisie en beleid. Maar zo kwetsbaar dat het zachtste zuchtje wind alles kan laten instorten. Ze vertellen verhalen die zoveel groter zijn dan dit boek, op een manier waar het bijna lijkt alsof het te persoonlijk is om te lezen.
Niet voor elke lezer.
Maar deze schrijfstijl zal niet voor elke lezer zijn.
Want men zal deze schrijfstijl misschien geforceerd vinden, ik weet dat andere lezers graag de voorkeur geven aan een directe schrijfstijl. Eentje die meer lijkt op spreektaal, wat rechter voor de raap. Maar grappig genoeg merk je, als je een video opzoekt van de jonge schrijver, dat Ocean Vuong precies hetzelfde spreekt als schrijft. Alsof al deze poëzie zomaar uit de lucht komt vallen, alsof woorden een stukje levende kunst zijn die hij tot zijn bezit heeft genomen. Alsof elk woord gewoon zomaar voor hem is gecreëerd om te gebruiken.
En deze manier van spreken, deze poëzie die zo simpel lijkt maar zo raakt, zit in veelvoud in Op aarde schitteren we even. Je dwaalt door de gedachten van onze briefschrijver, deze zullen niet altijd duidelijk zijn en soms zelfs ietwat moeilijk om te volgen. Dit is geen verhaal met een begin, een midden en a happy ending. Dit is verhaal wat je constant met vragen, met verlangens, achterlaat en zelfs als het boek uit is, je gedachten nog steeds beklemt.
Het is een schrijfstijl waarbij vragen worden opgegooid, maar waar niet altijd een antwoord voor komt. Het is een boek waarbij de tranen constant zullen willen vloeien, maar je ook laat twijfelen om dit echt toe te laten. In Op aarde schitteren we even zit al dit moois en dingen die heel zeer doen, zo dicht bij elkaar.
“Sommige mensen zeggen dat de geschiedenis in een spiraal verloopt, niet in een rechte lijn die we zijn gaan verwachten. We verplaatsen ons in een cirkelvormige baan door de tijd, onze afstand neemt vanaf het middelpunt toe om vervolgens, één cirkel verder, alleen maar weer terug te keren. Terwijl ik luisterde waren er momenten waarop het verhaal veranderde – niet veel, slechts een miniem detail: het tijdstip, de kleur van iemands overhemd, twee luchtaanvallen in plaats van drie, een AK-47 in plaats van een 9mm-pistool, de dochter die lachte, niet huilde.”
Hier ook alle lof voor de vertaler Johannes Jonkers. De vertaler die in de switch van de Engelse taal naar het Nederlandse woord, geen moment van poëzie verloren laat gaan.
Dus nee, misschien is dit niet een boek voor elke lezer. Ik kan me zomaar voorstellen dat je tijd en ruimte nodig hebt voor dit boek en dat dit niet altijd het geval zal zijn. Maar als dit boek voor jou is, dan ben je een gelukkige.
Mijn favoriete boek.
Op social media maakte ik de opmerking dat van 108 gelezen boeken, Op aarde schitteren we even mijn favoriet is.
En zelfs al ben ik degene die deze opmerking de wereld in riep, vraag ik me af wat het betekent om een favoriet boek te hebben. Om een boek een favoriet te noemen, een boek die vanaf dat punt een trede hoger staat dan de rest. Wat betekent dat?
Betekent het dat dit boek een perfect boek is, een boek zonder fouten, nooit eerder vertoond? Een boek die de volle 5 sterren of 5 bollen verdiend? Dat dit boek een nieuw stukje kunst is wat elk persoon in de wereld moet lezen?
Nee eigenlijk niet. Voor mij is een nieuw favoriet boek geen perfect boek en ik doe al een tijd niet meer aan sterren. Wat voor mij de betekenis is van een nieuwe favoriet is dat dit boek mij raakte, dat dit een boek is waarvoor ik weer dankbaar ben een lezer te zijn. Dat in de momenten dat ik dit boek las, ik mijn adem inhield en tegelijk zuchten van genot liet gaan.
Op aarde schitteren we even is geen perfect boek en ik zal dit boek echt niet aan elke lezer aanbevelen. Maar misschien toch wel. Want lees gewoon de eerste pagina, misschien word je wel net zo betoverd als mij.
Details
Titel: Op aarde schitteren we even
Auteur: Ocean Vuong
Vertaler: Johannes Jonkers
Uitgeverij: Hollands Diep
Datum van verschijnen: september 2019
ISBN: 9789048846832
