Dit is de tweede keer dat ik IJzerkop lees, de eerste keer was in november, afgelopen maand kocht ik mijn eigen kopie. Want een bieb exemplaar was simpelweg niet genoeg.
En ongelooflijk maar waar, zelfs al las ik dit boek voor de tweede keer in 5 maanden tijd, ik genoot er nu nog meer van.
IJzerkop (2019)
De achttienjarige Stans houdt nooit haar mond, liegt als de pest en doet wat niet mag. Ze droomt ervan Gent achter zich te laten en iets van de wereld te zien. Daar wordt abrupt een einde aan gemaakt als haar vader failliet dreigt te gaan en Stans met een rijke, opdringerige geldschieter moet trouwen. Ook al heeft hij een bad met warm water en koopt hij zijden kleren voor Stans, haar huwelijk is een gouden kooi. Zelfs het leven van een soldaat in het leger van Napoleon lijkt haar aantrekkelijker.
Stans loopt weg, onherkenbaar, in de kleren van haar echtgenoot en komt in Parijs terecht bij Napoleons veertiende compagnie. Ze moet tot elke prijs verborgen houden dat ze eigenlijk een meisje is. Haar broer Pier zit haar op de hielen. Hij is vastbesloten haar te vinden en terug te brengen naar haar man.
Stoere, grofgebekte stans
“Laat je niet doen, Courage’, roep ik. ‘Sla haar godverdomme plat.’”
Is een van de eerste zinnen die we horen van Constance, onze IJzerkop. En het is al meteen een goede binnenkomer als we in het eerste hoofdstuk Constance en haar broer Pier (“Pieter de Vrome”, aldus Stans) tegenkomen. De broer en zus hebben de was achterlaten om naar een bokskamp tussen twee vrouwen te gaan kijken. Dit is wie Stans is; grofgebekt en totaal niet het type vrouw waar haar moeder op hoopt en wie wij als lezer verwachten tegen te komen in een boek uit 1808. Ze houdt niet van het huishouden en wil eigenlijk helemaal niet trouwen. En dit zal iedereen weten ook.
Dit is mijn eerste boek van Jean-Claude van Rijckeghem, auteur van boeken zoals Galgenmeid (2010) en Jonkvrouw (2005). En gedurende het lezen van IJzerkop wist ik weer precies waarom historische fictie mijn favoriet is. De sfeer in dit boek is ongelooflijk en Stans springt bijna van de pagina af van echtheid. Haar ontwikkeling is als een rode draad door het boek geweven. Vanaf het beginpunt in haar ouderlijk huis, naar het bed van haar verloofde, tot het slapen tussen haar maten van het leger. Je weet precies waar je je bevindt zonder het langdradig te maken.
De geschiedenis om de personages heen gaat ook door, kleine aanwijzingen verraden de huidige tijdsgeest. Je zal dit boek niet lezen om een gedetailleerd beeld te verkrijgen van alle historische evenementen in de negentiende eeuw. Daarentegen krijg je wel een beeld van de normale mens, en vooral de normale mens die helemaal geen normaal mens wil zijn.
Ook broer Pier (“Spiering”, ook aldus Stans) krijgt een eigen stem. De perspectieven van broer en zus wisselen elkaar af. Pier is een veertienjarige jongen die, in tegenstelling tot zijn zus, zo de woorden “doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg” in de mond zou kunnen nemen. Hij krijgt de taak om achter zijn losgeslagen zus aan te gaan. De tegenstelling tussen broer en zus zorgen voor een fijn contrast.
Klassiek avontuur
IJzerkop springt er voor mij op dit moment tussen uit vanwege het klassieke karakter van het verhaal. Er is iets magisch aan een “traditioneel” verhaal als IJzerkop. Een verhaal van een reis en een ontwikkeling van een hoofdpersonage. Een verhaal om even helemaal in op te gaan, met innemende personages en een ijzersterke schrijfstijl.
Maar dat betekent niet dat er geen vernieuwing te vinden is in dit boek. Want zoals ik al zei, Stans past niet in het beeld van een jonge vrouw in 1808:
“In de spiegel staat een jongeman. Hij ziet eruit als iemand die ik al jaren ken maar die ik nog nooit goed heb bekeken. […] Aan een hanger pronkt de lange blauwgrijze Romeinse jurk met zijn kanten kraagje, en ik kan me niet inbeelden dat ik die ooit nog aan zal trekken. Ik wil alleen de knul in de spiegel terugzien.”
Stans voelt zich geen vrouw. En Van Rijckeghem laat het aan de lezer over of dit is vanwege de stereotype gender-rollen van deze tijd of dat er meer aan de hand is. Of Stans elke mogelijkheid aanpakt om te ontsnappen uit haar situatie of dat er toch een stukje herkenning en ’thuiskomen’ plaats vindt als zij tussen de andere mannelijke soldaten leeft, en als zij een een doek om haar borst windt. Ook een romance, een vlaagje onbekend, een vlaagje anders in het verhaal, houdt de lezer op z’n tenen.
Ik heb het op deze blog vaker over het “beetje extra” in boeken, dat extra beetje wat een boek van goed naar beter optilt. En dit is zo’n perfect voorbeeld van enkele details die dat precies doen.
Kortom
IJzerkop is een boek waar ik niet anders kon dan verliefd worden. Verliefd op de sfeer die het boek uitademt. Verliefd op de grove, stoere Stans en zelfs een beetje op de, toch wel, dappere Pier.
Ik noemde het al eerder, maar dit is voor mij historische fictie zoals het hoort te zijn. Voor bijna 400 bladzijdes mocht ik even op de schouder van Stans zitten en waren we ontsnapt, de wijde wereld in.
IJzerkop is ijzersterk.
“Ik ben dat bruidje niet meer, ik ben de soldaat met de barst in zijn hoofd. Ik ben IJzerkop.”
Details
Titel: IJzerkop
Auteur: Jean-Claude van Rijckeghem
Uitgever: Querido
Datum van verschijnen: mei 2019
Blz: 367
ISBN: 9789045122878
